Kassel is documenta-Stadt, eens in de vijf jaar
gedurende 100 dagen. In 2017 vond de 14e editie
plaats. Documenta is een belangrijke
tentoonstelling van actuele beeldende kunst in
de wereld, een kunstmanifestatie. De titel van
deze Documenta 14 was ‘Leren van Athene’.
Veelal gingen
de kunstwerken in op en over vluchtelingen,
migranten, grenzen, verbinding, de toestand in
de wereld.
Wij,
een groep met Lisette, waren in Kassel en
omgeving van 11 tot en met 17 juni 2017. Benoît,
onze ‘chorist’, officiële Documenta-gids, leidde
ons langs tal van belang¬wekkende en
indrukwekkende kunstwerken, opstellingen en
installaties, waar we naar zijn toelichtingen
luisterden en onze eigen meningen in dialoog
formuleerden. Want in deze Documenta waren
vragen “waar kijk je naar?”, “wat zie je?” en
“wat beleef je nu, wat ervaar je nu?”
belangrijk! Dat gaf een extra dimensie aan deze
tentoonstelling.
En er was veel te
kijken, veel te zien en veel te beleven tijdens
deze week in Kassel. Ongeveer 150 kunstenaars
uit de hele wereld was verzocht een bijdrage te
leveren aan deze Documenta. Enkele kunstwerken
maakten extra indruk op mij.
Blikvanger op het
centrale plein van Kassel, het Friedrichplatz,
was het ‘Parthenon van boeken’ van de
Argentijnse kunstenares Marta Minunjín. Een
tempel, die precies zo groot was als het
Parthenon in Athene en waarvan de zuilen,
symbool van de democratie, werden gevormd door
boeken die ooit waar ook ter wereld verboden
zijn (geweest), van George Orwells 1984 tot de
brieven van Kafka en van Harry Potter tot Moby
Dick.
Het
Fridericianum was het hoofdgebouw van Documenta.
Het opschrift ‘Fridericianum’ was tijdens de 100
dagen van deze manifestatie gewijzigd in ‘Being
safe is scary’. In een van de zalen toonde de
Zuid¬afrikaanse kunstenaar Kendell Geers zijn
opstelling van nato (prikkel)-draad van. Vanaf
een afstand waren de horizontale en verticale
rollen mooi van vorm. Maar van dichtbij toonden
de scheermesjes de ware aard van het draad.
In de Neue
Galerie toonde Maria Eichhorn de resultaten van
haar Rose Valland Institute, vernoemd naar de
Franse kunsthistorica die duizenden kunstwerken
redde uit handen van de nazi’s. Midden in het
museum staat een grote boekenkast met boeken,
die ooit tot joodse collecties behoorden en
onrechtmatig in de collectie van de Berlijnse
Staatsbibliotheek belandden.
Zo vond ik ook de twee wrakdelen van boten
eveneens heel indruk¬wekkend. Deze waren op
Lesbos gestrand en door Guillermo Galindo
omgebouwd tot snaar- en slag¬instrumenten om zo
vluchtelingen een stem te geven. In diezelfde
zaal van Documenta Halle liet Aboubakar Fofana
drie soorten indigo-planten groeien en verfde
daarmee textiel. Dit textiel, lappen en
tunieken, herinnerde aan een koloniale
geschiedenis.
Nog meer
geschiedenis was het 8 meter lange
borduurwerk ‘Historja’ van de Zweedse
Britta Marakatt-Labba. Zij borduurde het
epische verhaal van de Sami, een van
oorsprong nomadisch volk dat in het
Noord Europese Lapland woont. Haar
geborduur¬de verhalen toonden scenes en
mythes van de Sami cultuur, geschiedenis
en het alledaagse leven. En dan de rode
‘wolworsten met knopen’ van Cecilia
Vicanuña uit Chili. Zij verbeelde
daarmee de oorsprong van het leven en de
moeder godheden uit de Andes-regio. De
knopen verwezen naar het knopenschrift
van de Inka.
Naast Kassel
en Documenta bezochten we ook het
‘sprookjesdorp’ Nieder-Zwehren. Daar woonde
Dorothea Viehmann vele jaren in een van de mooie
vakwerkhuizen.
Zij vertelde
volksverhalen en sagen aan de gebroeders Grimm.
Deze namen haar verhalen op in hun beroemde
sprookjesboeken.
In
Nieder-Zwehren herinnert een standbeeld op het
sprookjes-plein aan Dorothea.
In het
vakwerkstadje Hann. Münden keken we onze ogen
uit naar de meer dan 700 vakwerkhuizen. Het
stadje ziet er nog bijna net zo uit als een paar
honderd jaar geleden. Sommige huizen zijn 600
jaar oud! En om 15.00 uur speelde het carillion
van het stadhuis. De bovenste raampjes gingen
open en de mannetjes met muziekinstrumenten
kwamen naar buiten om hun melodie te spelen. De
twee rivieren Fulda en Werra komen hier bij
elkaar en vormen samen de Weser, die naar zee
stroomt.
Ook bezochten we
de dom- en keizerstad Fritzlar met z’n vele
vakwerkhuizen. In het begin van de 8e eeuw
stichtte Bonifatius de eerste Sint Petri
kathedraal op de plek waar de huidige Dom St.
Peter staat. Binnen de stadsmuren konden we ons
in de middeleeuwen wanen.
Op onze
laatste dag in Kassel maakten we een mooie
wandeling naar Wilhemshöhe. In de
Weissensteinflügel van Schloss Wilhelmshöhe
zagen we de stijlkamers en in de Gemäldegalerie
van het museum oude meesters als Rembrandt,
Paulus Potter, Frans Hals en vele anderen. In
het Bergpark gaven de Wasserspiele met de
fontein een fascinerend zicht met bovenop de
berg Hercules.
Op de heenweg was
onze stop in Wuppertal en hadden we voldoende
tijd om het Von der Heydt museum uitgebreid te
bezoeken. Drie tentoonstellingen vroegen onze
aandacht: Mehr Licht, Adolf Erbslöh en Something
old, something new. Op de terugweg kregen we een
indruk van Bielefeld en van Münster.
Zo was onze
week Kassel-Documenta een mooie afwisseling van
indrukwekkende kunst, van oude meesters en
bijzondere tentoonstellingen en van mooie
plaatsjes met ontspannen wandelingen, waarbij
het onverwachte cello concertje niet onvermeld
mag blijven.
